|
|
1393/5/1 چهارشنبه
راسته دوزیستان دم‌دار (Caudata)
خانواده «سمندرهای آسیایی» یا Hynobiidae
نام فارسی: سمندر غارزی گرگانی
نام انگلیسی: (Gorgan Salamander (Cave Salamander
نام علمی: Paradactylodon gorganensis
ویژگیهای ظاهری : این جانور دارای سری بزرگ و پهن است که به طرف گردن به تدریج فشرده میشود. دندان‌های تیغه‌ای کامی در دو ردیف کمانی شکل مرتب شده‌اند. سر تخت است و عرض آن بهتدریج بهطرف عقب کم میشود. اندامهای حرکتی قوی دارد که چهار انگشت بدون ناخن در دست‌ها و پاها دیده میشود. دم پهن و از طرفین فشرده است و یک ستیغ پشتی در ناحیه فوقانی دارد که این ستیغ در تمامی طول دم امتداد می‌یابد. لبه انتهایی دم گرد شده است. این ساختار ظاهری دم به جانور کمک می‌کند که همچون پارو از دم برای شنا کردن در آب استفاده کند. دارای ده عدد شیار جانبی و یک شیار مهرهای مشخص میباشد. پوستی صاف دارد که منافذ متعددی در آن وجود دارد. این منافذ در تنفس پوستی جانور نقش دارند و به همین جهت باید پوست همیشه مرطوب باشد تا تبادل گازهای تنفسی به راحتی صورت گیرد. ناحیه پشتی قهوه‌ای تیره یا روشن و گاهی مایل به زرد ولی ناحیه زیرین بدن و پهلوها روشن‌تر و اغلب مایل به صورتی یا زرد است. همچنین خطوط یا لکه‌های نامنظم روشن‌تر مایل به زرد، مایل به صورتی یا نارنجی در بیشتر نمونه‌ها دیده میشود. این رنگ‌آمیزی در سرتاسر بدن به یک شکل است. چشم‌ها سیاه، درشت و برجسته هستند. طول بدن از نوک پوزه تا انتهای دم حداکثر تا 200 میلی‌متر در نمونه‌های بالغ می‌رسد که در این میان طول دم بیشتر از طول سر و بدن است.
ویژگیهای زیستی: سمندر ماده یک جفت کیسه تخم ژلاتینی به شکل هلال به وسیله مواد ترشحی خود می‌سازد و در آن‌ها تخمک‌گذاری می‌کند سپس سمندر نر با اسپرم‌های خود آن‌ها را بارور می‌سازد. کیسه‌های ژلاتینی حاوی تخم‌های بارور شده در آب رها می‌شوند و به خاطر چسبندگی که دارند به سنگ‌ها و گیاهان داخل آب می‌چسبند و پس از آن نوزادهای کوچک از تخم خارج می‌شوند. تعداد تخم‌ها در هر کیسه 35 تا 70 عدد گزارش شده است.
سمندرهای نابالغ یا لاروها به واسطه داشتن آبشش درون آب زندگی میکنند و به عبارتی دیگر آبزی هستند و پس از کامل شدن دگردیسی و رسیدن به مرحله بلوغ در خارج از آب زندگی میکنند. این سمندر از حشرات و بی‌مهرگان تغذیه می‌کند .
پراکنش و زیستگاه: زیستگاه این گونه در غاری (از انواع غارهای رودخانه‌ای) به نام شیرآباد در استان گلستان (60 کیلومتری شرق گرگان) واقع در دامنه‌های شمالی رشته کوه‌های البرز شرقی است. معمولاً سمندرهای بالغ را می‌توان در انتهای غار روی صخره‌ها و سنگ‌های حاشیه نهری که درون غار جاری است در حال استراحت مشاهده کرد و اغلب در بیرون از آب به شکار حشرات غارزی می‌پردازند ولی سمندرهای نابالغ که لارو نامیده می‌شوند، درون این نهر زندگی میکنند و از حشرات و دیگر جانوران آبزی تغذیه میکنند.
سمندر غارزی گرگانی هرگز غار را به میل خود ترک نمی‌کند. این سمندر به ندرت در خارج از غار دیده میشود و اغلب سمندرهای نابالغ به دلیل طغیان آب رودخانه از غار خارج می‌شوند که در بیشتر مواقع به غار برمی گردند. میل برگشتن به غار بیشتر بر حسب عادت به شنا در خلاف جهت جریان رودخانه و علاقه به زندگی در محیط تاریک صورت می‌گیرد. همچنین به این علت که سمندر غارزی جانوری بی دفاع است و فقط در محیط تاریک می‌تواند فعالیت کند، در خارج از محیط غار توسط جانوران مختلف شکار میشود و فرصت این را ندارد که در خارج از غار به زندگی خود ادامه بدهد.
وضعیت حفاظتی: سمندر غارزی گرگانی در فهرست قرمز «اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت» یا IUCN قرار دارد و از نظر زیستی در وضعیت بحرانی در معرض خطر یا «CR» فهرستبندی شده است. این جانور به علت داشتن قلمرو کوچک و زیستگاه خاص که فقط شامل یک غار است به شدت در معرض خطر است و در حال حاضر جمعیت بسیار اندک دارد و هر گونه ایجاد تغییرات ناچیز در زیستگاه، صید یا بیتوجهی در حفاظت آن منجر به نابودی کامل این گونه میشود.
از نظر قوانین ملی سمندر غارزی گرگانی جزو گونههای غیرحمایتشده میباشد.
|
|